Profilaktyka i badania

We wrześniu w Wielkopolskim Centrum Pediatrii rozpoczyna się pilotażowy program leczenia otyłości wśród dzieci i młodzieży z regionu, który będzie kosztował 3 mln zł i potrwa do 2027 roku. Jakie jeszcze programy polityki zdrowotnej realizuje i dofinansowuje samorząd województwa?

Problem otyłości wśród dzieci i młodzieży jest poważny i narasta, nie tylko w Polsce, ale i na całym świecie. Ze statystyk wynika, że w naszym kraju ponad 25 proc. maluchów w wieku 3 lat ma nadwagę lub otyłość, a w wieku 8 lat odsetek ten wzrasta do około 30 proc.

– Nasze dzieci tyją najszybciej w Europie – potwierdza Katarzyna Kretkowska z zarządu województwa.

Zdaniem ekspertów głównymi przyczynami tego zjawiska są m.in. złe nawyki żywieniowe najmłodszych: nieregularne posiłki i podjadanie między nimi, nadmiar słodkich napojów i żywności wysokoprzetworzonej, brak w diecie owoców i warzyw, częste korzystanie z fast foodów.

Na to nakłada się zazwyczaj brak odpowiedniej aktywności fizycznej. Efekt? Nadwaga, która ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci, a także zwiększa ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych w dorosłym życiu.

Dostrzegając te zagrożenia, samorząd województwa przygotował wspólnie z ekspertami pilotażowy program leczenia otyłości wśród dzieci i młodzieży. O szczegółach tego przedsięwzięcia poinformowano 4 sierpnia podczas konferencji prasowej w Wielkopolskim Centrum Pediatrii przy ul. Wrzoska w Poznaniu.

3 miliony na pilotaż

„Program profilaktyki zdrowotnej interdyscyplinarnego leczenia choroby otyłościowej u dzieci i młodzieży” rozpoczyna się we wrześniu i potrwa do 2027 roku. Samorząd województwa przeznaczył na jego realizację 3 mln zł oraz dodatkowo – 568 tys. zł na zakup niezbędnego sprzętu.

– Przedsięwzięcie zapewni kompleksową, roczną opiekę nad pacjentem, prowadzoną przez wykwalifikowany zespół lekarzy, dietetyków, rehabilitantów i psychologów – mówi, zapowiadając program, Katarzyna Kretkowska. – Kwalifikacja uczestników odbywać się będzie podczas hospitalizacji w Wielkopolskim Centrum Pediatrii oraz przez nabór otwarty.

– Leczenie będzie bezpłatne, a zamierzamy nim objąć 200 dzieci i nastolatków – dodaje Izabela Marciniak, dyrektor szpitala dziecięcego w Poznaniu.

Jak wyglądają szczegóły? Najpierw jest kwalifikacja i rozeznanie, czy mamy do czynienia z chorobą otyłościową. Pacjent trafia na kilka dni na oddział dzieci starszych Wielkopolskiego Centrum Pediatrii, gdzie przechodzi pierwsze badania oraz wstępne konsultacje: lekarską, dietetyczną, rehabilitacyjną i psychologiczną. Jeśli zakwalifikuje się do programu, i on, i rodzice podpisują specjalny kontrakt.

– Leczenie wymaga sporej motywacji opiekunów i dzieci, bo jest intensywne. Polega na dwunastu comiesięcznych wizytach u specjalistów – wyjaśnia pediatra z WCP Anna Gertig-Kolasa.

Nadwaga ma negatywny wpływ na zdrowie fizyczne i psychiczne dzieci, a także zwiększa ryzyko wystąpienia chorób przewlekłych w dorosłym życiu

Cykl podzielono na cztery części, trwające po trzy miesiące, podczas których pacjenci spotykają się regularnie z dietetykiem, psychologiem i lekarzem. Kończy go trzynasta wizyta podsumowująca, w trakcie której omawiane są dotychczasowe efekty i zalecenia na przyszłość.

– Dodatkowo, w połowie programu, każde dziecko trafi na dwa tygodnie na oddział rehabilitacyjny, gdzie pod okiem specjalistów fizjoterapii i w gronie innych pacjentów będzie uczyć się, jak bezpiecznie i skutecznie podjąć aktywność fizyczną – mówi Anna Gertig-Kolasa.

Metoda małych kroków

– W naszym społeczeństwie nadal panuje niestety duża nieświadomość, że otyłość jest chorobą, do tego przewlekłą, którą należy leczyć – zauważa Anna Gertig-Kolasa.

Ważna jest m.in. odpowiednia edukacja, zmiana nawyków żywieniowych, częstsza aktywność fizyczna.

– W takich przypadkach najlepsza jest jednak metoda małych kroków. Ona sprawdza się znacznie lepiej niż milion zaleceń zmiany trybu życia dla pacjentów z otyłością – podkreśla pediatra z WCP Izabela Krzyśko-Pieczka.

Pacjenci trafią do programu dwutorowo: albo podczas hospitalizacji w Wielkopolskim Centrum Pediatrii, albo w trakcie otwartego naboru. Informację o nowym samorządowym przedsięwzięciu otrzymają poradnie diabetologiczne, endokrynologiczne i lekarzy rodzinnych. Istotne będzie zwłaszcza podejście tych ostatnich, bo oni najlepiej znają dzieci i ich problemy zdrowotne.

– Takie kompleksowe spojrzenie i regularna opieka specjalistów to ważny krok w drodze do profilaktyki i leczenia otyłości u dzieci i młodzieży – podsumowuje Katarzyna Kretkowska.

Profilaktyka i rehabilitacja

Wielkopolski samorząd od wielu lat finansuje z budżetu województwa także inne programy i działania z zakresu profilaktyki i promocji zdrowia. Przyjrzeliśmy się największym z nich, realizowanym w Wielkopolsce w 2024 r. Były to: „Program psychiatryczny terapeutyczno-rehabilitacyjny połączony z aktywizacją pacjentów”, „Regionalny program rehabilitacji osób z zaburzeniami depresyjnymi”, „Regionalny program rehabilitacji młodzieży z zaburzeniami depresyjnymi” oraz „Program polityki zdrowotnej profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy dla mieszkańców województwa wielkopolskiego”.

– Podstawowym ich założeniem jest zapobieganie i wczesne wykrywanie głównych problemów zdrowotnych mieszkańców Wielkopolski, wyrównywanie dostępu do specjalistycznych badań diagnostycznych i zwiększenie świadomości zdrowotnej – mówi Milena Wawrzynowicz, dyrektor Departamentu Zdrowia UMWW. – Chcemy też zachęcić do udziału w programach profilaktycznych mieszkańców wsi i małych miast, dla których skorzystanie z tego typu badań, z racji oddalenia od specjalistycznych placówek medycznych, jest znacznie utrudnione.

Ponadto pandemia COVID-19 ujawniła znaczące deficyty i wyzwania w zakresie zdrowia psychicznego, co także potraktowano priorytetowo.

Przeciw schizofrenii

„Program psychiatryczny terapeutyczno-rehabilitacyjny połączony z aktywizacją pacjentów” realizują w latach 2022-2025 Poznański Ośrodek Zdrowia Psychicznego w Poznaniu oraz Zakład Opiekuńczo-Leczniczy w Śremie. Z dokumentów wynika, że w 2024 r. wydano na niego 462,5 tys. zł, wykonując 1948 procedur medycznych (z zakresu psychoedukacji, terapii grupowej i zajęciowej oraz socjoterapii) dla 42 pacjentów.

– Beneficjentami są osoby chore na schizofrenię i inne schorzenia przebiegające z objawami psychotycznymi, dla których niewystarczające jest leczenie ambulatoryjne. Są one skierowane przez lekarza prowadzącego bądź trafiają tu z własnej inicjatywy, bo np. wyczerpały limity świadczeń na NFZ w ramach oddziałów dziennych oraz leczenia stacjonarnego – wyjaśnia Maciej Nowak, naczelnik Wydziału Zdrowia Publicznego i Przeciwdziałania Uzależnieniom w Departamencie Zdrowia UMWW.

Samorządowy program zapewnia im ciągłość i kompleksowość świadczeń, ułatwia aktywizację i rehabilitację psychiatryczną, zapobiega wykluczeniu ze społeczeństwa.

Walczą z depresją

Na zlecenie samorządu województwa Poznański Ośrodek Zdrowia Psychicznego w Poznaniu realizuje w latach 2022-2026 „Regionalny program rehabilitacji osób z zaburzeniami depresyjnymi”. W 2024 r. kosztował on niemal 700 tys. zł, co pozwoliło przeprowadzić 2278 sesji terapeutycznych dla 308 pacjentów. Przeprowadzono m.in. indywidualne sesje z terapeutami i specjalistami, treningi redukcji stresu, warsztaty asertywności czy działania edukacyjne.

– Celem tego programu jest ograniczenie wśród jego uczestników liczby prób samobójczych do 10 proc. (w okresie trwania terapii i do 3 miesięcy od jej zakończenia). Beneficjentami są osoby dorosłe w wieku od 18 do 65 lat, dotknięte problemem zaburzeń nastroju, w tym pacjenci z rozpoznaniem epizodu depresyjnego i depresji nawracającej, aktualnie niekorzystający z podobnych świadczeń na NFZ – wskazuje Milena Wawrzynowicz.

Większość pacjentów uczestniczących w kompleksowej rehabilitacji psychiatrycznej wskazała na poprawę swojego funkcjonowania i wzrost wiedzy o zaburzeniach depresyjnych

Ze sprawozdania wynika, że żadna z osób realizujących program w 2024 r. nie podjęła próby samobójczej, a większość pacjentów uczestniczących w kompleksowej rehabilitacji psychiatrycznej wskazała na poprawę swojego funkcjonowania i wzrost wiedzy o zaburzeniach depresyjnych.

Identyczne wnioski wynikają z ubiegłorocznego podsumowania kolejnego przedsięwzięcia – „Regionalnego programu rehabilitacji młodzieży z zaburzeniami depresyjnymi”. Korzystały z niego osoby w wieku od 13 do 18 lat, dotknięte problemem zaburzeń nastroju (z rozpoznaniem epizodu depresyjnego i depresji nawracającej), które w przeciągu ostatnich 12 miesięcy nie uczestniczyły w podobnym turnusie rehabilitacyjnym.

– Wykonawcą programu była Fundacja AKME, która w 2024 r. realizowała go w 7 lokalizacjach na terenie Wielkopolski, na co  przeznaczono 792,5 tys. zł. Ze wsparcia skorzystało 82 pacjentów, dla których przeprowadzono: 1085 indywidualnych sesji terapeutycznych, 1097 rodzinnych sesji terapeutycznych, 224 sesje psychoterapii grupowej, 150 sesji wsparcia psychospołecznego oraz 150 sesji działań edukacyjnych – wylicza precyzyjnie Maciej Nowak z UMWW. – W 2025 r. oprócz wspomnianej fundacji program realizuje w 3 lokalizacjach również Centrum Opieki Zdrowotnej Sanitatis.

Nie dla osteoporozy

Na inne cele nastawiony jest „Program polityki zdrowotnej profilaktyki i wczesnego wykrywania osteoporozy dla mieszkańców województwa wielkopolskiego”. Ma on pozwolić uczestnikom uzyskać lub utrzymać wysoki poziom wiedzy o profilaktyce osteoporozy oraz zapobieganiu złamaniom osteoporotycznym.

– Beneficjentami programu są kobiety w wieku od 65 lat wzwyż lub kobiety w wieku od 40 do 64 lat z co najmniej jednym dodatkowym czynnikiem ryzyka złamania osteoporotycznego albo (po objęciu działaniami całej populacji pań) mężczyźni w wieku od 75 lat wzwyż, a także personel medyczny, który ma kontakt z uczestnikami przedsięwzięcia i wymaga przeszkolenia – tłumaczy Milena Wawrzynowicz.

W 2024 roku (podobnie jest w 2025 r.) realizowało go pięć podmiotów. Wydano łącznie 954,5 tys. zł, co pozwoliło na przeszkolenie 45 osób z personelu medycznego i zakwalifikowanie 3429 pacjentów do tzw. FRAX (kalkulacji 10-letniego prawdopodobieństwa złamania). Ponadto u 3100 z nich wykonano pomiar gęstości kości densytometrem, a 2751 osób wzięło udział w lekarskiej wizycie podsumowującej.

Kontynuacja w 2025 r.

Warto podkreślić, że w latach 2020-2024 samorząd województwa finansował „Program polityki zdrowotnej leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego dla mieszkańców województwa wielkopolskiego”. Dzięki metodzie in vitro ograniczającej o 25 proc. zjawisko niepłodności do 31 grudnia 2024 r. w Wielkopolsce urodziło się 447 dzieci. Program nie jest kontynuowany, bo od 1 czerwca 2024 r. podobne zabiegi są finansowane przez Ministerstwo Zdrowia z budżetu państwa.

Wszystkie pozostałe programy są natomiast kontynuowane w 2025 roku, a oprócz nich samorząd województwa finansuje też „Program profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów głowy i szyi dla mieszkańców województwa wielkopolskiego” (realizowany przez Wielkopolskie Centrum Onkologii) oraz „Program wsparcia osób po 65. roku życia w ograniczeniu występowania zaburzeń procesów poznawczych prowadzących do powstawania chorób neurodegeneracyjnych” (realizowany przez Poznański Ośrodek Zdrowia Psychicznego w Poznaniu).

Ponadto cztery podmioty realizują zadania w ramach „Programu wsparcia dla opiekunów dzieci z dysfunkcjami rozwojowymi i potrzebami zdrowotnymi”. To m.in. ośrodek „W punkt”, o którym pisaliśmy na łamach „Monitora”, czy też wsparcie dla rodziców i opiekunów dzieci z cukrzycą typu pierwszego.

Oprócz tego województwo zleca także zadania z zakresu ochrony i promocji zdrowia organizacjom pozarządowym. Specjalne konkursy ofert dotyczą m.in. opracowania i wydania publikacji prozdrowotnych, organizowania szkoleń i warsztatów edukacyjnych podnoszących wiedzę i kwalifikacje w tym zakresie, promowania zdrowego stylu życia.

Tę wyliczankę uzupełniają przedsięwzięcia prozdrowotne (konferencje, konkursy, wydarzenia) organizowane przez samorząd województwa wspólnie z partnerami, tj. uczelniami, sanepidem, towarzystwami naukowymi, mediami, instytucjami (ROPS, WUP) czy konsultantami wojewódzkimi.

Wszystkie te inicjatywy, wspierane z regionalnego budżetu, mają w zasadzie jeden cel: poprawić stan zdrowia Wielkopolan.