Przygoda z historią i kulturą

Dawne tajemnice i lekcja historii w Gnieźnie czy na Lednicy, przygoda z kulturą w Lewkowie, Russowie i Dobrzycy albo też przyciągające tłumy jarmarki oraz festyny w Szreniawie – to zaledwie część oferty marszałkowskich instytucji kultury.

Samorząd województwa jest obecnie organizatorem dla dziesięciu muzeów, zlokalizowanych w: Dobrzycy, Gnieźnie, Lednicy, Lesznie, Lewkowie, Kaliszu, Koninie, Pile, Szreniawie, Żabikowie. Większość tych instytucji posiada oddziały (skanseny, punkty etnograficzne, grody i rezerwaty), a zatem łącznie sejmik ma pod opieką 27 placówek muzealnych.

Dlaczego warto tam zajrzeć? Co proponują muzealnicy dorosłym i dzieciom? Czy prezentują tradycję i historię w sposób nowoczesny, dostosowany do wymagań współczesnej publiczności? Jak wygląda frekwencja w samorządowych instytucjach?

Tłumy w Szreniawie

Jedną z najbardziej rozpoznawalnych placówek kulturalnych wojewódzkiego samorządu jest Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie (współprowadzone przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Bliskość Poznania i atrakcyjna oferta sprawiają, że podczas wiosennych czy wakacyjnych weekendów do Szreniawy zaglądają chętnie i dorośli, i dzieci.

– Jarmark Wielkanocny, Festiwal Piwa, Poznańska Pyra czy Jesień na wsi – te imprezy przyciągają co roku tysiące gości i dzięki nim frekwencja w muzeum wróciła do czasów sprzed wybuchu pandemii – mówił podczas czerwcowych obrad sejmikowej Komisji Kultury dyrektor placówki Jan Maćkowiak. – Warto też podkreślić, że uruchamiane przez nas maszyny (lokomobile, traktory, tarpany czy urządzenia rolnicze) są bardziej skuteczne w edukacji najmłodszych niż bierne zwiedzanie obiektu.

Szreniawa ma pięć oddziałów: Muzeum Gospodarki Mięsnej w Sielinku, Muzeum Wikliniarstwa i Chmielarstwa w Nowym Tomyślu, Skansen i Muzeum Pszczelarstwa im. prof. Ryszarda Kosteckiego w Swarzędzu, Muzeum Młynarstwa i Wodnych Urządzeń Przemysłu Wiejskiego w Jaraczu, Muzeum Przyrodniczo-Łowieckie w Uzarzewie. Ich nazwy trafnie ukazują ofertę i charakter placówek.

Wizytówka Wielkopolski

Miłośnicy dawnej historii i początków polskiej państwowości powinni zwiedzić obowiązkowo Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. Jesienią wykonawca ma tam oddać nowy pawilon wystawienniczy (wraz z kompleksowym wyposażeniem). Ta największa jak dotąd inwestycja placówki, warta niemal 28 mln zł, rozpoczęła się w 2016 r.

– Celem projektu, finansowanego ze środków UE i samorządu województwa, jest stworzenie nowoczesnej infrastruktury muzealnej, umożliwiającej odgrywanie przez Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy roli kluczowego w skali kraju, centralnego ośrodka naukowo-wystawienniczo-edukacyjnego, związanego z początkami państwa polskiego, dynastii piastowskiej i początkami chrześcijaństwa w Polsce – wyjaśnia dyrektor placówki prof. Andrzej Marek Wyrwa.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wygląd wielu marszałkowskich muzeów znacząco się zmienił. Dlaczego? Dużych pieniędzy na gruntowne remonty czy rozbudowę placówek nie szczędziły ani sejmik, ani Unia Europejska

Na Lednicy powstał nowy obiekt o powierzchni użytkowej 3300 m2, a w nim: pracownie archeologiczne, konserwatorskie i naukowe, biblioteka i archiwum, sale edukacyjne, m.in. sale kinowe dla prezentacji filmów o Ostrowie Lednickim i początkach państwa polskiego, pomieszczenia magazynowe, sale ekspozycyjne oraz konferencyjne.

– To muzeum powinno być wizytówką Wielkopolski i Polski – podkreśla dyrektor.

MPP także posiada kilka oddziałów. To: Wczesnopiastowska Rezydencja na Ostrowie Lednickim; Rezerwat Archeologiczny – Gród Wczesnopiastowski w Gieczu; Rezerwat Archeologiczny – Gród w Grzybowie; Wielkopolski Park Etnograficzny; a także Punkt Etnograficzny w Rogierówku.

Spotkania z historią…

Sześć wystaw stałych, dwie czasowe, a także warsztaty i lekcje muzealne (nawet w formule online) proponuje zwiedzającym Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. Tu poznamy przede wszystkim historię początków naszego państwa oraz wczesnego średniowiecza. Oprócz tego – dzieje Gniezna oraz Wielkopolski, zwłaszcza miejsc, gdzie powstawała Polska.

Współczesną historię, zwłaszcza tragiczną (wojenną) przypomnimy sobie w Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie. Misją tej placówki jest bowiem zachowanie pamięci o ofiarach zbrodni niemieckich, dokonanych na terenie Wielkopolski, prowadzenie działalności wystawienniczej, naukowej, edukacyjnej oraz ochrona i konserwacja reliktów poobozowych. Muzeum dokumentuje też historię 144 obozów pracy przymusowej dla Żydów w Wielkopolsce (w tym oddziału placówki – byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem).

…oraz z kulturą i sztuką

W dawnych miastach wojewódzkich (Lesznie, Kaliszu, Koninie i Pile) funkcjonują muzea okręgowe. Oprócz przeżycia przygody z historią (np. w Rezerwacie Archeologicznym w Kaliszu – Zawodziu, tj. oddziale instytucji znad Prosny czy w Skansenie Archeologicznym w Mrówkach, tj. oddziale konińskiej placówki) można tutaj obejrzeć dawną sztukę czy współczesną kulturę. Przykłady?

Muzeum Okręgowe im. Stanisława Staszica w Pile (oddziałem jest Muzeum Kultury Ludowej w Osieku nad Notecią) prezentuje np. wystawę pt. „Meble i wnętrza mieszkalne od połowy XVIII do początku XX wieku – przedmioty piękne i użyteczne” (to pokaz polskiego i europejskiego rzemiosła artystycznego).

Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej stawia m.in. na sztukę, prowadząc np. Oddział Literacki – Dworek Marii Dąbrowskiej w Russowie oraz Centrum Rysunku i Grafiki im. Tadeusza Kulisiewicza.

Wiele cennych inicjatyw dla dzieci i młodzieży realizują też muzea w Koninie („Wielki Dzień Pszczół”, „Średniowieczne biesiadowanie w Mrówkach”, „Sobota w pracowni alchemika”) oraz w Lesznie (seanse filmowe, lekcje i warsztaty muzealne, projekty edukacyjne), dysponujące obecnie tylko punktem ekspozycyjnym w dawnej synagodze przy ul. G. Narutowicza. W ubiegłym roku samorząd województwa kupił budynek dawnej octowni w Lesznie i to tam za kilka lat, po gruntownej modernizacji obiektu, przeniesie się miejscowe muzeum.

Listę związanych z kulturą marszałkowskich placówek tego typu zamykają zespoły pałacowo-parkowe Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy – oraz Muzeum w Lewkowie. Te placówki skupiają się na działalności edukacyjnej, opracowują własne wystawy, promując m.in. wiedzę o dziejach ziemiaństwa polskiego.

Z kolei Pałac Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze, kupiony w 2018 r. przez wojewódzki samorząd – choć formalnie nie jest muzeum – także pełni funkcję instytucji kultury, promując m.in. szlak pracy organicznej.

Pieniądze i frekwencja

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat wygląd wielu marszałkowskich muzeów znacząco się zmienił. Dlaczego? Dużych pieniędzy na gruntowne remonty czy rozbudowę placówek nie szczędziły ani sejmik, ani Unia Europejska. Wiele projektów dofinansowano z funduszy WRPO, np. rewaloryzację Zespołu Pałacowo-Parkowego w Lewkowie czy wspomnianą rozbudowę MPP na Lednicy.

Tylko w 2022 r. samorząd województwa zaplanował w budżecie niemal 72 mln zł na funkcjonowanie i inwestycje w muzealnych placówkach. W częściowo pandemicznym 2021 r. odwiedziło je łącznie ponad 275 tys. osób, a kilkanaście tysięcy uczniów wzięło udział w zajęciach muzealnych.