Przypomnieli o społeczniku

Sejmik upamiętnia zasługi Stanisława Staszica, patrona 2025 roku w Wielkopolsce.

– Rok 2025 jest w Wielkopolsce Rokiem Stanisława Staszica. Taką decyzję sejmik podjął jednogłośnie 20 grudnia 2024 roku, przyjmując stosowne stanowisko w tej sprawie. Z tej okazji gościmy dziś doktora Macieja Usurskiego, kustosza Muzeum Stanisława Staszica w Pile, który przybliży nam sylwetkę tej zacnej postaci w naszej historii – rozpoczęła tę część obrad (27 stycznia w sali sesyjnej UMWW) przewodnicząca sejmiku Tatiana Sokołowska.

Jeden człowiek

„Co może zrobić jeden człowiek?” – pytał w pierwszym slajdzie prezentacji Maciej Usurski, a następnie podczas kilkudziesięciominutowego wystąpienia przypomniał radnym życiorys i zasługi urodzonego w 1755 roku w Pile publicysty, mecenasa nauki, prekursora spółdzielczości, który swoją działalnością m.in. walnie przyczynił się do uchwalenia w 1791 roku Konstytucji 3 maja.

– Stanisław Staszic to jedna z tych postaci historycznych, które na trwałe wpisały się w dzieje naszego narodu i są obecne w pamięci nie tylko mieszkańców rodzinnego miasta, ale i Polski. Czym sobie zasłużył na taki szacunek? – zastanawiał się kustosz, omawiając jego dzieciństwo, wczesną edukację i wychowanie (w Pile), ukończenie kolegium jezuickiego i seminarium duchownego oraz przyjęcie święceń kapłańskich (w Poznaniu), a także studia zagraniczne (w Lipsku, Getyndze i Paryżu).

Po powrocie ze studiów Staszic rozpoczął kilkuletnią pracę u ordynata Andrzeja Zamoyskiego, zajmując się wychowaniem i edukacją dwóch jego synów. Interesował się geologią, podczas wędrówek po Tatrach i Karpatach prowadził liczne badania, m.in. jezior tatrzańskich, jaskiń, temperatury i gęstości powietrza.

Wiele osiągnięć

Pracowitość, zdolności i bezinteresowna gotowość do służby publicznej wyniosły Stanisława Staszica do rzędu najbardziej wpływowych Polaków tamtych czasów. Dewizą jego życia było hasło „być narodowi użytecznym”.

– Wydał kilka książek, np. „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”, w której pisał o edukacji, prawodawstwie, władzy wykonawczej i sądowniczej, wojsku, podatkach czy o… sposobie ratowania Polski od podziału – mówił Maciej Usurski.

Kustosz przypomniał też o kolejnym wątku działalności społecznika, tj. zaangażowaniu w powstanie i działalność Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie, prowadzącego badania i publikującego dzieła w języku polskim.

– Staszic wspierał TPN finansowo, kupił dwie spalone kamienice i po wyremontowaniu ich przekazał je na siedzibę towarzystwa, a w testamencie zapisał mu swoją bibliotekę i rękopisy. Przez 18 lat był prezesem TPN, zadbał o nową siedzibę, Pałac Staszica, w której obecnie funkcjonuje Polska Akademia Nauk – wymieniał Maciej Usurski.

Stanisław Staszic był również urzędnikiem państwowym, choć działalność publiczną rozpoczął stosunkowo późno, w 52. roku życia. Był referendarzem, radcą stanu i ministrem stanu w ówczesnym rządzie (Radzie Stanu Księstwa Warszawskiego). Po odrodzeniu państwa polskiego rozwinął wszechstronną działalność organizacyjną w zakresie szkolnictwa i nauki (szkoły zawodowe, lekarskie, Uniwersytet Warszawski), a także gospodarki (hutnictwo i górnictwo, zakłady przemysłowe).

– Umarł w 1826 roku. Cały majątek, ponad 800 tys. zł, przekazał w testamencie na cele społeczne, dobroczynne i charytatywne, choć za życia nazywano go skąpcem czy sknerą – podsumował Maciej Usurski. RAK