Zielony, cyfrowy i bliższy ludziom

Eurofundusze zmienią nasz region w bardziej zielony, cyfrowy i bliżej ludzi

Dwa tory na moście kolejowym przez Wartę w Obornikach, budowa Centrum Muzyki w Poznaniu, nowy blok operacyjny w szpitalu w Kaliszu czy rewitalizacja linii kolejowej z Wągrowca przez Gołańcz do granicy województwa – to przykłady priorytetowych przedsięwzięć, które mają być realizowane z nowego unijnego budżetu w ramach programu Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027.

Jedną z najważniejszych korzyści członkostwa Polski w Unii Europejskiej jest możliwość inwestowania eurofunduszy, które od kilkunastu lat szerokim strumieniem płyną m.in. do polskich firm i samorządów. Wystarczy rozejrzeć się dookoła, by dostrzec zmiany, które zaszły w naszych miejscowościach dzięki dofinansowaniu z Brukseli.

Nowe drogi, mosty i trasy kolejowe; szybkie pociągi „elf” oraz niskoemisyjne autobusy; ścieżki rowerowe i zrewitalizowane śródmieścia; inwestycje w szpitalny sprzęt i odnowa cennych obiektów kultury – takich przykładów jest mnóstwo, bo dotacje z Unii Europejskiej od lat są impulsem do rozwoju nie tylko w naszym regionie.

I to się raczej nie zmieni, bo zbliża się kolejne unijne rozdanie i program Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027. To nowa nazwa programu regionalnego (czyli puli dystrybuowanej przez samorząd województwa), która zastąpiła dotychczasowy Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny.

2 miliardy euro

14 marca podczas konferencji prasowej w UMWW marszałek Marek Woźniak wysłał projekt FEW 2021-2027 do Brukseli i tym samym rozpoczęły się oficjalne negocjacje programu z Komisją Europejską.

– To nie będą łatwe rozmowy, ponieważ odbywać się będą w tle konfliktu w Ukrainie i dynamicznie zmieniającej się sytuacji geopolitycznej i gospodarczej na świecie – podkreśla Marek Woźniak, zapewniając, że nasz region jest przygotowany na nowe wyzwania.

Wcześniej, przez kilkanaście miesięcy szkic dokumentu powstawał najpierw w zaciszu urzędniczych gabinetów, a następnie w trakcie wielokrotnych konsultacji i spotkań prowadzonych z udziałem przedstawicieli strony rządowej, samorządowej, a także partnerów społeczno-gospodarczych.

– Dziś podsumowujemy efekty niemal dwuletniej pracy nad projektem FEW 2021-2027. A dokument, mimo iż zawiera ponad 300 stron, ma wciąż dość ogólny charakter, bo detale zostaną doprecyzowane w tzw. uszczegółowieniu programu – wskazywał Grzegorz Potrzebowski, dyrektor Departamentu Polityki Regionalnej UMWW.

– Warto też podkreślić znaczący udział mieszkańców i organizacji pozarządowych w powstawaniu tego projektu. Dlatego powołaliśmy m.in. konsultacyjne grupy robocze, z którymi wspólnie tworzyliśmy dokument – dodał Michał Kurzawski, zastępca dyrektora DPR UMWW.

Przypomnijmy, że Wielkopolska w ramach programu regionalnego będzie miała do dyspozycji łącznie 2,058 mld euro. Ta kwota uwzględnia trzy źródła finansowania: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny (1,67 mld euro) oraz Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (387 mln euro), który przeznaczono dla wschodniej Wielkopolski.

– Chcemy, by dzięki tym eurofunduszom Wielkopolska była nadal regionem rozwijającym się systematycznie, w sposób konsekwentny i nowoczesny. Dlatego stawiamy akcent m.in. na innowacyjność oraz poszukiwanie nowych technologii – stwierdził Marek Woźniak. – Ważne są również kwestie ochrony środowiska i niskiej emisji, będące dziś wyzwaniem dla wszystkich krajów Unii Europejskiej.

Mamy 10 priorytetów

Jak zaplanować wydatki? W co zainwestować najwięcej? Jakie obszary są kluczowe z punktu widzenia naszego regionu i czy takie rozwiązania zaakceptuje Komisja Europejska? To zaledwie część dylematów, przed którymi stanęli eksperci pracujący nad zapisami nowego programu.

Ostatecznie ustalono, że program na lata 2021-2027 będzie miał 10 priorytetów. Wśród nich są: gospodarka (ponad 186 mln euro), środowisko i energia (ponad 331 mln), zrównoważona mobilność miejska (170 mln), transport (ponad 191 mln), infrastruktura dla społeczeństwa (ponad 193 mln), społeczeństwo (prawie 372 mln), inicjatywy lokalne (110 mln). Uzupełniają je dwa nowe instrumenty (priorytety 8. i 9.) – rozwój lokalny kierowany przez społeczność (50 mln euro), finansowane z EFRR i EFS+. 10. priorytet, stanowiący niezależną pulę (387 mln) w programie, to wspomniany Fundusz Sprawiedliwej Transformacji dla wschodniej Wielkopolski.

Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027 to nowa nazwa programu regionalnego

Część z nich jest niejako narzucona przez Brukselę, która – dając nam pieniądze – stawia konkretne wymagania, związane m.in. z wdrażaniem Europejskiego Zielonego Ładu. UE opracowała strategię zrównoważonego wzrostu, której celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. poprzez ograniczenie do minimum emisji gazów cieplarnianych. To wyzwanie zwłaszcza dla wschodniej Wielkopolski (miasta Konin oraz powiatów: konińskiego, kolskiego, słupeckiego i tureckiego), która może liczyć na wsparcie z FST, o którym piszemy szerzej na stronie 15 „Monitora”.

Musimy również liczyć się z tym, że obszary, na które będzie można wydać te pieniądze, zostaną zawężone. Na przykład w przypadku dróg z programu finansowane będą tylko inwestycje na trasach wojewódzkich, bo przedsięwzięcia na drogach lokalnych nie mogą liczyć na unijne wsparcie z tej puli.

– Nowy program opiera się na trzech filarach. Po pierwsze, to wszystkie działania związane z Europejskim Zielonym Ładem, a więc ochroną środowiska i klimatu. Po drugie – kwestie społeczne, związane z podnoszeniem kwalifikacji, szkolnictwem zawodowym i uczeniem się przez całe życie. Po trzecie wreszcie, to inicjatywy lokalne, wzmacniające rozwój społeczny w regionie – wyliczał marszałek.

Idzie nowe

Ponad 2 mld euro łącznie oznaczają, że będziemy dysponowali budżetem unijnym o 400 mln euro mniejszym niż w perspektywie 2014-2020 (wcześniej było to około 2,45 mld euro). To efekt tego, że Wielkopolska – obok Mazowsza i Dolnego Śląska – trafiła do grona tzw. regionów przejściowych w UE, w których PKB na mieszkańca przekracza 75 proc. średniej unijnej.

Mniej pieniędzy dla naszego regionu to wcale nie jedyny problem związany z tym awansem.

– Beneficjenci muszą teraz dołożyć do unijnych projektów 30 proc. wkładu własnego, a dotąd było to 15 proc. Zdajemy sobie sprawę z tego, że dla wielu może to być kłopot – zauważył Marek Woźniak.

Co jeszcze zmieni się w programie regionalnym w stosunku do poprzedniej perspektywy finansowej?

Nowością będzie wspieranie inicjatyw lokalnych za pośrednictwem lokalnych grup działania, które dotychczas mogły liczyć na eurofundusze z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Dzięki nim mieszkańcy, którzy najlepiej znają swoją okolicę i jej potrzeby, sami opracowują i wdrażają strategię rozwoju.

– Dostrzegamy znaczenie organizacji pozarządowych w rozwoju Wielkopolski i ich duża rola jest zaznaczona we wszystkich osiach priorytetowych – podkreślił Michał Kurzawski.

W podobny sposób, a więc oddolnie, będzie wdrażany instrument „Zintegrowane Inwestycje Terytorialne” (ZIT). One nie są nowością w programie, ale zwiększenie ich liczby – już tak. Oprócz ZIT-ów działających na terenie aglomeracji poznańskiej i kalisko-ostrowskiej teraz dołączą podobne w subregionach konińskim, leszczyńskim, gnieźnieńskim i pilskim.

Pojawią się również odrębne działania na rzecz uchodźców. Centra kompleksowego wsparcia cudzoziemców będą świadczyć usługi z zakresu m.in.: organizacji kursów języka polskiego i adaptacyjnych, wsparcia prawno-doradczego oraz psychologicznego, a nawet w zakresie adaptacji i integracji społeczno-kulturalnej ze społecznościami lokalnymi (np. zajęcia animacyjne i integracyjne dla dzieci i dorosłych).

– Obecna sytuacja pokazuje nam, jak istotne jest wsparcie dla migrantów. Z oczywistych przyczyn w pierwszej kolejności skorzystają z niego zapewne uchodźcy wojenni z Ukrainy – wskazywał marszałek.

Jaka zatem będzie Wielkopolska w następnych latach?

Zielona i cyfrowa

Podstawami nowego programu mają być neutralność klimatyczna, gospodarka cyfrowa i silne społeczeństwo. Dlatego Wielkopolska stawia na przedsięwzięcia z obszaru innowacji i tzw. przemysłu 4.0. Fundusze unijne mają zapewnić wzrost innowacyjności, napływ badań i technologii, ekspansję zagraniczną naszych firm, informatyzację w edukacji, rynku pracy i gospodarce.

– Będziemy regionem nowoczesnych technologii i innowacyjności. Przedsiębiorczość, która cechuje mieszkańców Wielkopolski, jest dobrą podstawą do kreowania nowatorskich przedsięwzięć. Mamy stabilny i dobrze rozwinięty rynek pracy, co powoduje, że nasze województwo jest atrakcyjnym miejscem do życia. Liczę, że będziemy też na dobrej drodze do wdrażania nowoczesnych rozwiązań w energetyce, opartych o OZE – zapowiada Marek Woźniak. – Oczywiście rozwój gospodarczy to nie wszystko. Równie ważne jest wspieranie mieszkańców w ich rozwoju społeczno-zawodowym.

Dlatego kontynuowane będzie wzmacnianie edukacji i szkolnictwa, zwłaszcza zawodowego, dostosowanego do wyzwań gospodarki i potrzeb rynku pracy.

Jak przewidują eksperci, w najbliższych 30 latach wzrost gospodarczy w UE będzie napędzany (oprócz przeobrażeń ekologicznych) m.in. przez transformację cyfrową. Pandemia pokazała, że cyfryzacja jest konieczna do sprawnego funkcjonowania urzędów, szkół i biznesu w sferze produkcyjnej oraz usługowej. Fundusze europejskie odegrają w tym kluczową rolę, a ze wsparcia skorzystają m.in. firmy i samorządy. Połączenia online okazują się niezbędne, zarówno w życiu codziennym, jak i w pracy czy szkole. Przykładem jest choćby dofinansowany przez UE program „Cyfrowa Szkoła Wielkopolsk@2020”.

Wielkopolska w ramach nowego programu będzie miała do dyspozycji łącznie 2,058 mld euro

– Będziemy też inwestować w zeroemisyjny transport. Jeśli to możliwe, silnik spalinowy chcemy zastępować napędem elektrycznym i wodorowym. Nadal stawiamy na transport zbiorowy i zakup pociągów oraz wzmocnienie roli ekologicznego transportu indywidualnego, np. rowerowego – deklarował Marek Woźniak.

Urzędnicy nie zapomnieli też w programie o ludziach najsłabszych (seniorach, osobach z niepełnosprawnościami) i ich włączeniu społecznym (zgodnie z europejskim filarem praw socjalnych). Podkreślono znaczenie dobrej jakości usług w środowiskach lokalnych (deinstytucjonalizację), a także istotną rolę, jaką w integracji społecznej odgrywają projekty z obszaru kultury i rewitalizacji.

Kluczowe projekty

Największe zainteresowanie mieszkańców budzą jednak zazwyczaj największe i najdroższe projekty. Urzędnicy wskazali podczas konferencji prasowej kilka z nich. Jeśli Komisja Europejska wyrazi zgodę, za kilka lat na terenie MTP w Poznaniu powstanie nowoczesne Centrum Muzyki, będące m.in. siedzibą dla Filharmonii Poznańskiej. Na liście projektów priorytetowych są też budowa siedziby Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu czy Publicznej Biblioteki Pedagogicznej w Poznaniu.

Nie zabraknie ważnych inwestycji kolejowych, w tym rewitalizacji linii nr 356 z Wągrowca przez Gołańcz do granicy województwa oraz budowy drugiego toru w mieście i przeprawy mostowej na rzece Warcie w Obornikach.

Plany zakładają też realizację w najbliższych latach ważnych inwestycji w infrastrukturę służby zdrowia, m.in. modernizację Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w Poznaniu, budowę Centralnego Bloku Operacyjnego (z centralną sterylizatornią i oddziałem anestezjologii i intensywnej terapii) w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Kaliszu, rozbudowę Wielkopolskiego Centrum Onkologii na poznańskich Garbarach.

Tę listę uzupełniają projekty edukacyjne: „Czas zawodowców” i wspomniana „Cyfrowa Szkoła Wielkopolsk@2030”.

Kiedy ruszą konkursy? Gdy Bruksela da nam zielone światło dla FEW.

– Poprzednio negocjacje z Komisją Europejską trwały około 8 miesięcy. Pierwsze konkursy zostaną pewnie ogłoszone na przełomie 2022 i 2023 r. – podsumowuje dyrektor Grzegorz Potrzebowski.