Samorząd inwestuje w kulturę

Nowe nagłośnienie i klimatyzacja w sali kinowo-teatralnej w Złotowie, studio do nagrań audycji radiowych w bibliotece w Mieścisku czy gruntowny remont centrum kultury w Dobrzycy – to zadania zrealizowane w ramach programu „Kulisy kultury”. Co roku z budżetu województwa wspierana jest też organizacja m.in. koncertów, warsztatów, występów artystycznych i pokazów filmowych.

Samorząd województwa wspiera kulturę i sztukę w regionie na wiele sposobów. Z jednej strony poprzez Urząd Marszałkowski w Poznaniu nadzoruje działalność ponad 20 instytucji kultury (teatrów, filharmonii, orkiestry, muzeów, biblioteki i centrów kultury), inwestując zarówno w rozwój infrastruktury tych placówek, jak i poszerzenie ich oferty programowej. Od wielu lat na łamach „Monitora” opisujemy remonty i nowe przedsięwzięcia realizowane przy wsparciu funduszy unijnych, dotacji rządowych czy pieniędzy z budżetu województwa.

Z drugiej strony od kilkunastu lat na dofinansowanie przedsięwzięć kulturalnych (w ramach specjalnych konkursów ofert) mogą liczyć wielkopolskie organizacje pozarządowe, a od 2021 roku – także samorządy gmin, które – poprzez udział w naborze wniosków – mogą zainwestować w modernizację lokalnych centrów i ośrodków kultury.

Fundusze dla NGO

Co roku województwo przekazuje kilka milionów złotych na realizację tradycyjnego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi, obejmującego także działania z zakresu kultury. Wspierane są m.in. projekty z udziałem profesjonalnych twórców: festiwali, koncertów, wystaw i innych imprez mogących stać się wielkopolskimi markami kulturalnymi. Wśród nich np. festiwal Malta, festiwal Polskiej Akademii Gitary, międzynarodowy festiwal „Chopin w barwach jesieni” (odbywający się w pałacu Radziwiłłów w Antoninie), festiwal Musica Sacromontana – coroczne święto muzyki, przyciągające do bazyliki na Świętej Górze wybitnych artystów i wielkopolską publiczność.

To największe czy najbardziej znane z artystycznych przedsięwzięć, ale organizacje trzeciego sektora mogą też otrzymać wsparcie na mniejsze projekty, wspierające np. edukację kulturalną mieszkańców Wielkopolski, rozwijające twórczość amatorską, popularyzujące wiedzę o kulturze i sztuce, promujące regionalny patriotyzm, idee pracy organicznej czy też lokalnych bohaterów o niebagatelnym znaczeniu dla kultury, historii, polityki, ekonomii i wielu innych dziedzin życia.

W 2021 roku na realizację tego typu jednorocznych zadań samorząd województwa wydał niespełna 2,5 mln zł, a w tegorocznym budżecie zaplanowano na ten cel 3 mln zł.

Zależy nam na tym, aby wielkopolska kultura miała odpowiednie warunki funkcjonowania, żeby jej odbiorcy i wykonawcy mieli pełen komfort. Właściwe warunki powinny być w budynku i na widowni, na scenie i w kulisach

Przedstawiciele organizacji pozarządowych składali oferty w konkursie do 10 stycznia, a rozstrzygnięcie nastąpi w marcu lub kwietniu, po sporządzeniu oceny (opartej o kilka kryteriów merytorycznych, organizacyjnych i finansowych) oraz ogłoszeniu listy podmiotów wybranych do dofinansowania. Warto też odnotować, że wszystkie objęte wsparciem zadania muszą być zrealizowane przez beneficjentów w okresie od 1 marca do 31 grudnia 2022 r.

To oznacza, że po podpisaniu umowy z UMWW dany podmiot musi sprawnie przygotować i zorganizować wskazane wydarzenie artystyczne, a następnie je rozliczyć do końca roku, tak jak zresztą dzieje się to z wszystkimi innymi zadaniami finansowanymi z pieniędzy publicznych.         

Na zapleczu

W styczniu samorząd województwa ogłosił natomiast drugą edycję zainaugurowanego w ubiegłym roku programu „Kulisy kultury”. Wnioski o dofinansowanie zadań, związanych z poprawą i rozwojem infrastruktury kulturalnej, można składać do 28 lutego.

Pomysłodawcą przedsięwzięcia jest radny Henryk Szopiński, szef sejmikowej Komisji Kultury, który – inspirując się samorządowym programem „Szatnia na medal”, wspierającym obiekty sportowe w małych ośrodkach – zaproponował podobne dotacje dla gmin na inwestycje w obiekty kultury.

– Podczas pilotażowej edycji zarezerwowaliśmy na ten program 3 mln zł w budżecie na 2021 rok. Trafiły one do samorządów lokalnych na poprawę warunków funkcjonowania centrów kultury i bibliotek. Przy ograniczonych budżetach takie inwestycje czekają czasem wiele lat na realizację, a teraz, po zsumowaniu funduszy gmin i województwa, były one możliwe. To ważne, bo przecież nadchodzi czasem taki moment, że nie można dłużej czekać i prace remontowe lub modernizacyjne trzeba po prostu zrealizować – podkreślał 10 września w trakcie konferencji prasowej inaugurującej program marszałek Marek Woźniak.

W 2021 roku dofinansowanie z budżetu województwa przyznano na 53 zadania, dotyczące poprawy funkcjonowania lokalnych instytucji kultury. 14 z nich miało charakter inwestycyjny, a 39 – remontowy. Przykłady?

Gmina Ryczywół otrzymała wsparcie w wysokości 90 tys. zł na remont i zakup wyposażenia dla GOK, a gmina Kołaczkowo za 80 tys. zł wymieniła piec w GOK. Grodzisk Wielkopolski pozyskał 74 tys. zł na remont sceny i zaplecza w budynku CK Rondo, Grabów nad Prosną otrzymał 58 tys. zł na nowoczesne i funkcjonalne zaplecze kuchenno-sanitarne w budynku pełniącym funkcje kulturalne, a Rydzyna – 50 tys. zł na projekt pn. „Poprawa infrastruktury Rydzyńskiego Ośrodka Kultury”. Kwotą 95 tys. zł wsparto też remont Zbąszyńskiego Centrum Kultury.

Jasne zasady

W tym roku do podziału między wielkopolskie samorządy przeznaczono kolejne 3 mln zł, choć marszałek zapewniał, że jeśli będzie taka potrzeba, zarząd i sejmik województwa są gotowe zwiększyć pulę funduszy przeznaczoną na ten cel.

– Dofinansowujemy maksymalnie 50 procent wartości takiej inwestycji, ale nie więcej niż 100 tys. zł – wskazuje Henryk Szopiński.

Gmina czy powiat mogą za uzyskane pieniądze (oraz obowiązkowy wkład własny w wysokości 50 proc.) wyremontować istniejące ośrodki kultury albo przystosować posiadane budynki do celów artystycznych. Po modernizacji funkcjonujące w nich instytucje muszą służyć kulturze przez co najmniej pięć kolejnych lat.

Nawet najciekawsza oferta kulturalna nie spotka się z zainteresowaniem mieszkańców w mało atrakcyjnej przestrzeni

Zasady naboru są proste. Program nie obejmuje finansowania budowy nowych placówek. Zgłaszać można remonty lub inwestycje w obiektach, do których wnioskujący mają tytuł prawny, wynikający z prawa własności, użytkowania wieczystego lub trwałego zarządu. W specjalnych oświadczeniach samorządy muszą zadeklarować np.: kosztorys zadania, wkład własny, wymagane pozwolenia (lub zgłoszenia), ewentualne umowy z wykonawcami prac.

Pozostałe informacje na temat programu, a także formularze dokumentów można znaleźć na stronach www.umww.pl lub www.kulturaupodstaw.pl.

A jakie wnioski płyną z pierwszej edycji programu?

Daleka droga

Cel przedsięwzięcia był taki, by instytucje służące prezentowaniu kultury (poprzez koncerty, spektakle czy spotkania ze sztuką) zyskały na atrakcyjności i funkcjonalności.

– Programem „Kulisy kultury” chcieliśmy zainicjować pewną zmianę. Wyobrażaliśmy sobie, że po przeprowadzonych modernizacjach w ośrodkach kultury mieszkańcy nawet tych najmniejszych gmin będą mogli zasiąść w wyremontowanych salach widowiskowych i wziąć udział w ciekawych wydarzeniach, którym dodatkowo służyć będą dobrej jakości nagłośnienie, oświetlenie i nowoczesna technika sceniczna – przyznaje Włodzimierz Mazurkiewicz, dyrektor Departamentu Kultury UMWW. – Przeprowadzony nabór uzmysłowił nam jednocześnie, że do realizacji takiej wizji droga jest jeszcze dość daleka.

– To prawda. Zasmuciły mnie wnioski, których przedmiotem była na przykład wymiana przestarzałych pieców w ośrodkach kultury na nowe, ekologiczne. Rozpatrując tego typu aplikacje, myśleliśmy o tym, że na pewno trudno było do tej pory zachęcić kogokolwiek do wizyty w instytucji kultury, w której w sezonie jesienno-zimowym pomieszczenia są niedogrzane – dodaje Henryk Szopiński. – Zaskoczyła nas liczba zgłoszeń dotyczących na przykład remontów elewacji, doposażenia pomieszczeń administracyjnych, a nawet wymiany balustrad w ogrodzeniu czy budowy parkingów.

Te podstawowe zadania, związane ze stanem infrastruktury towarzyszącej obiektom kulturalnym, powinny finansować gminy. Nie robią tego, bo często zwyczajnie nie dysponują wystarczającymi funduszami, aby samodzielnie podołać remontom. Teraz jednak, dzięki programowi „Kulisy kultury” i dotacjom z budżetu województwa, wójtom i burmistrzom łatwiej będzie przekonać radnych, by zwiększyć w budżetach JST pulę przeznaczoną na inwestycje w placówki artystyczne. Odnowiona scena, nagłośnienie, światła czy inne elementy potrzebne artystom i publiczności do komfortowego występu – także mogą być wizytówką gminy.

– Nie jest wykluczone, że w tych pięknie wyremontowanych lokalnych ośrodkach kultury ze swoim zespołem wystąpi na przykład Agnieszka Duczmal, ponieważ realizacja takiego wydarzenia nie napotka już teraz przeszkód natury technicznej – snuje plany Włodzimierz Mazurkiewicz.

A przy okazji dyrektor zachęca do wizyty na portalu www.kulturaupodstaw.pl, gdzie opublikowano przykłady kilku projektów realizowanych w 2021 roku, np. w Dobrzycy, Mieścisku, Międzychodzie i Złotowie. 

Nowoczesny sprzęt

– Od lat złotowianie korzystający z oferty teatralnej lub kinowej narzekali na brak klimatyzacji w sali kinowo-teatralnej. Teraz to się zmieniło. W projekcie „Kulisy kultury” ujęto też remont garderoby, pomieszczeń sanitarnych oraz korytarza łączącego scenę z garderobą. Ostatnią pozycją jest zakup specjalistycznych mikrofonów scenicznych – wymienia Beata Reszka, dyrektor Domu Kultury w Złotowie.

Na nowoczesny sprzęt postawiono też w Mieścisku, w którym miejscowa biblioteka pełni funkcję domu kultury.

– W pomieszczeniu wykorzystywanym do tej pory przez animatorów stworzyliśmy studio do nagrań własnych audycji radiowych. Planujemy podcasty tematyczne, blogi dźwiękowe, ale docelowo powstanie tutaj radio internetowe. Będzie to nowy sposób dotarcia do lokalnej społeczności i zaangażowania jej w działalność społeczną i kulturalną – zapewnia dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Mieścisku Włodzimierz Naumczyk.

Wiele zmieniło się też w Gminnym Centrum Kultury w Dobrzycy.

– Obiekt był niedostosowany do dzisiejszych czasów. Wchodząc do pomieszczeń, miało się wrażenie, że człowiek cofa się co najmniej o 20 lat. Mało funkcjonalne pomieszczenia i wystrój pozostawiający wiele do życzenia, przestrzeń, której nie modernizowano od wielu lat – to niestety nie przyciąga publiczności. Nawet najciekawsza oferta kulturalna nie spotka się z zainteresowaniem mieszkańców w mało atrakcyjnej przestrzeni – zauważa Hanna Bielarz z Urzędu Miejskiego w Dobrzycy.

– Dziś, kiedy świat się zmienił, jeszcze bardziej docenimy stałe zajęcia w domach kultury. To antidotum na stres związany z izolacją. Kultura jest ważna – podkreśla Natalia Czarnecka, dyrektor Centrum Animacji Kultury w Międzychodzie, w którym remontem objęto łącznie jedenaście pomieszczeń.

– Dobrze, że samorząd województwa opracował program, który stawia na kulturę, widzi potrzebę jej rozwoju i zna kłopoty lokalnego społeczeństwa. Tylko dzięki takim działaniom małe ośrodki kultury mogą zrobić krok naprzód – podsumowuje Wojciech Maniak, dyrektor Gminnego Centrum Kultury w Dobrzycy.