Samorządowa kadencja w cieniu wojny i pandemii

Które wydarzenia i inwestycje z udziałem samorządu województwa zapamiętamy z tej trwającej wyjątkowo długo, bo aż 5,5 roku, kadencji? Jakie zmiany zaszły w regionie w tym czasie?

Szóstą kadencję samorządu województwa – rozpoczętą jesiennymi wyborami w 2018 roku, a wydłużoną aż do kwietnia 2024 roku  – charakteryzowały zarówno wydarzenia, które można było przewidzieć, jak i te, których nadejścia nikt się nie spodziewał.

Koniec WRPO

Do tej pierwszej kategorii należało zaliczyć 100. rocznicę wybuchu Powstania Wielkopolskiego (zarówno tę, jak i 105. rocznicę uczczono m.in. specjalnymi koncertami na poznańskim stadionie i na MTP) oraz kolejne istotne inwestycje na czele z oddaniem do użytku wyczekiwanego szpitala dziecięcego. A także przyjęcie nowych wersji najważniejszych wojewódzkich dokumentów: strategii rozwoju regionu (uchwalonej w styczniu 2020 roku), planu jego zagospodarowania przestrzennego, planu gospodarki odpadami oraz następnego, na unijną perspektywę po 2020 roku, regionalnego programu operacyjnego (choć już nie pod znaną nazwą WRPO; Fundusze Europejskie dla Wielkopolski ostatecznie wynegocjowano na kwotę ponad 2,1 mld euro, w tym 415 mln euro z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji na wsparcie przeobrażeń gospodarczo-społecznych we wschodniej Wielkopolsce).

Oczywiście na tę kadencję przypadła zasadnicza część wdrażania Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020, z jego ważnym komponentem społecznym, a także wojewódzkiego „tortu” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020. Szerzej o efektach naszej 20-letniej obecności w UE, w tym skuteczności wydawania pomocy z Brukseli, będziemy pisać za miesiąc. Teraz ograniczamy się do konstatacji, że efekty dobrego wykorzystania tego „unijnego dopalacza” widać w statystykach dotyczących wzrostu gospodarczego. Wskaźnik PKB na jednego mieszkańca Wielkopolski w relacji do średniej unijnej w 2020 roku sięgnął już 83 procent! Z tym naturalnie wiąże się też najniższa od lat wśród polskich województw stopa bezrobocia.

Szpitalna gwiazda

Jeśli chodzi o inwestycje, pomnikowym symbolem tej kadencji jest Wielkopolskie Centrum Zdrowia Dziecka, przemianowane następnie na Wielkopolskie Centrum Pediatrii. Placówka stała się jednym z najnowocześniejszych szpitali dziecięcych nie tylko w kraju, ale i w Europie oraz chętnie pokazywanym gościom przykładem dobrego wykorzystania środków z unijnej polityki spójności. Lecznicę wizytowali na przykład przewodniczący Komisji Rozwoju Regionalnego Parlamentu Europejskiego Younous Omarjee czy też hollywoodzka gwiazda Natalie Portman.

Szpitalne oddziały i przychodnie przeprowadzały się do nowej lokalizacji wiosną 2022 roku. 11 kwietnia 2022 roku pierwszą pacjentką nowej placówki była 17-miesięczna Mia, będąca pod opieką poradni kardiologicznej, a od 29 kwietnia już wszystkie komórki organizacyjne szpitala funkcjonowały w nowym miejscu. Oficjalnie lecznicę otwarto 1 czerwca 2022 roku – w Dzień Dziecka. Koszt budowy tego obiektu sięgnął 460 mln zł.

Również w tej kadencji, 18 listopada 2019 roku, w Pile uroczyście otwarto (drugi po kaliskim) zamiejscowy ośrodek radioterapii WCO. Nie sposób wymienić tu wszystkich, wielusetmilionowych inwestycji w rozbudowę i unowocześnianie innych podległych samorządowi województwa placówek medycznych oraz zakupionego dla nich sprzętu. Jako przykład podajmy tylko część nowoczesnych urządzeń dla WCO w Poznaniu, jak CyberKnife (wartość projektu to prawie 39 mln zł) czy robot Da Vinci (14 mln zł; później województwo pomogło w zakupie takich urządzeń także do innych szpitali).

Zdrowie Wielkopolan wspierano też dzięki prowadzonym programom profilaktycznym. Oczywiście najgłośniej było o budzącym sejmikowe dyskusje programie in vitro. W latach 2020-2023 z budżetu województwa przeznaczono na ten cel 6 mln zł, a na świat przyszło dzięki temu kilkuset nowych Wielkopolan.

Kolej w rozpędzie

Od lat region największe wydatki (w tym inwestycyjne) ponosi na transport i infrastrukturę komunikacyjną.

6 marca 2020 roku Wielkopolska odebrała ostatniego z 10 zamówionych „elfów2” (a kolejne pięć trafiło do nas w następnym roku) – nowszych, dłuższych wersji znanych z regionalnych torów pociągów. Trzeba też odnotować nabycie w ostatnich latach trzech „linków” – to hybrydowa nowość na wielkopolskich torach.

W 2020 r. okazało się, że w rządowym programie „Kolej+” przyjęto wszystkie pięć wniosków zgłoszonych przez Wielkopolskę. Spośród nich to pomysł wybudowania nowej trasy łączącej Konin z Turkiem do końca kadencji nie przestał wzbudzać emocji.

Szóstą kadencję samorządu województwa charakteryzowały zarówno wydarzenia, które można było przewidzieć, jak i te, których nadejścia nikt się nie spodziewał

W maju 2022 roku otwarto Punkt Utrzymania Taboru Kolejowego (czyli nowoczesny serwis dla wojewódzkich szynobusów) w Wągrowcu. No i nie zapominajmy, że to w tej kadencji zakończyła się największa (aż 424 mln zł dofinansowania z WRPO 2014+) w historii infrastrukturalna inwestycja sfinansowana przez samorząd województwa: kompleksowa przebudowa niemal 100-kilometrowej trasy z Poznania do Piły.

Z licznych inwestycji drogowych ostatniego pięciolecia wymieńmy tylko te najbardziej efektowne, jak oddanie kierowcom najpierw tzw. małej obwodnicy Obornik, potem w 2022 roku obwodnicy Wronek, a także ostatnie, zarazem najdroższe przedsięwzięcie: zakończoną jesienią 2023 roku, a wartą prawie 140 mln zł, obwodnicę Gostynia. Przypomnijmy też, że to w tej kadencji kierowcy zaczęli korzystać z nowych mostów przez Wartę: w Międzychodzie i Rogalinku.

W transporcie były też okazje do świętowania: 5-lecia Poznańskiej Kolei Metropolitalnej, 100 milionów pasażerów samorządowych Kolei Wielkopolskich, rocznego rekordu liczby podróżnych na lotnisku Ławica.

Czekając na muzeum

Lata 2018-2023 to prawdziwy boom inwestycyjny w samorządowych instytucjach kultury. W tej materii również trudno byłoby przedstawić pełną listę zrealizowanych zadań. Wspomnijmy jedynie o kilku z nich. Pod koniec 2020 roku Polski Teatr Tańca zyskał w końcu własną siedzibę, wprowadzając się do przebudowanego budynku przy ul. Taczaka w Poznaniu. Jesienią 2022 roku otwarto nową, efektowną siedzibę Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy oraz udostępniono po generalnym remoncie pałac w Lewkowie. W ubiegłym roku zakończył się natomiast kosztowny generalny remont głównej sceny poznańskiej Opery. Poważne zmiany zaszły również w instytucjach kulturalnych w Kaliszu i Koninie (odnowiony „Oskard”).

Oczywiście najważniejsza kulturalna inwestycja rozpoczęła się zaledwie kilka tygodni temu wmurowaniem kamienia węgielnego i zapewne stanie się symbolem kolejnej kadencji. Mowa o nowym Muzeum Powstania Wielkopolskiego, do którego budowy przez ostatnie kilka lat przygotowywano się poprzez liczne działania organizacyjne (przejęcie przez województwo Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości od miasta Poznania, umowa z ministerstwem) oraz zapewnienie odpowiedniego finansowania. Placówka ma powstać do końca 2026 roku u stóp Wzgórza św. Wojciecha w Poznaniu za około 375 mln zł.

Wiedza na topie

Ostatnie lata to także liczne działania inwestycyjne w wielu podległych województwu placówkach edukacyjnych, w tym w przejętym w 2022 roku od miasta Poznania Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Niesłyszących.

Samorząd regionu wspierał też rozwój nauki i uczelni wyższych. Dobrze widać to na listach beneficjentów środków unijnych będących w dyspozycji władz województwa. Jak policzono, tylko dzięki grantom z WRPO 2014-2020 cztery poznańskie uniwersytety i politechnika mogły przeprowadzić inwestycje warte 240 mln zł. Od 2021 roku wręczana jest również uroczyście Nagroda Naukowa Samorządu Województwa Wielkopolskiego.

Ostatnie lata to intensyfikacja działań samorządu województwa na rzecz transformacji wschodniej części regionu

Nie sposób nie wspomnieć też o dwóch flagowych przedsięwzięciach z dziedziny oświaty, zasilonych dziesiątkami milionów euro z WRPO 2014+: „Cyfrowej Szkole Wielkopolsk@ 2020” oraz „Czasie Zawodowców BIS”. Pierwszy projekt (istotny też w kontekście wyzwań nauczania zdalnego) objął 700 szkół, 5040 nauczycieli, 13.280 uczniów; pozwolił zakupić ponad 17.000 tabletów, ponad 3000 laptopów, sprzęt telekonferencyjny, aparaty cyfrowe, drukarki 3D, stacje meteo itd. „Czas Zawodowców BIS” oznaczał m.in.: staże u pracodawców dla 8534 uczniów, specjalistyczne zajęcia w laboratoriach dla 15.222 uczniów, wsparcie pozwalające na nabywanie nowych kwalifikacji dla 373 nauczycieli, doposażenie pracowni kształcenia zawodowego w 54 szkołach.

Głos młodych

Jeśli przy edukacji i młodym pokoleniu jesteśmy… 12 czerwca 2023 roku (ćwierć wieku po uchwaleniu przez Sejm ustawy dającej podstawę do utworzenia samorządów województw, który to jubileusz region w tej kadencji świętował) w sali sesyjnej UMWW odbyło się inauguracyjne posiedzenie Młodzieżowego Sejmiku Województwa Wielkopolskiego pierwszej kadencji. To gremium zostało wyłonione na trzyletnią kadencję w takiej samej liczbie radnych i z takich samych okręgów wyborczych, jak w przypadku „dorosłego” wielkopolskiego sejmiku. Do zasiadania w MSWW mogli aplikować kandydaci w wieku 15-20 lat.

Szósta kadencja charakteryzowała się również znaczną intensyfikacją działań samorządu województwa na rzecz transformacji wschodniej części regionu, która stanęła przed wyzwaniem odejścia od gospodarki opartej na wydobyciu węgla brunatnego. 11 maja 2023 roku w Koninie odbyła się uroczysta inauguracja wdrażania przeznaczonych dla tej części regionu setek milionów euro z wojewódzkiego komponentu Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji. UE zaplanowała, że osiągnie neutralność klimatyczną do 2050 roku. Samorząd województwa założył, że Wielkopolska wschodnia zrobi to… o 10 lat wcześniej.

W partnerstwie

Ograniczona objętość tego podsumowania nie pozwala wymienić wszystkich istotnych działań podejmowanych w tej kadencji przez samorząd województwa i podległe mu jednostki (jak choćby wyjątkowo aktywne w ostatnich latach funkcjonowanie Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej czy inicjatywy dotyczące wsparcia ekspansji gospodarczej naszych firm i rozwoju technologii wodorowych).

Warto jednak podkreślić pewną zauważalną tendencję. Województwo coraz bardziej stawia na partnerstwo, dzieląc się realizacją zadań, a przede wszystkim pieniędzmi z innymi podmiotami: zarówno samorządami niższych szczebli, jak i organizacjami pozarządowymi. W ostatnich latach są to kwoty sięgające nawet 100 mln zł rocznie. Mowa tu o tak znanych już przedsięwzięciach, jak „Kulisy kultury”, „Szatnia na medal”, „Pięknieje wielkopolska wieś”, „Deszczówka”, „Wielkopolska przyjazna zwierzętom”. Wymienić możemy też m.in.: wsparcie pszczelarstwa i niemarnowania żywności, granty na inwestycje proekologiczne, dużą pomoc dla strażaków, policjantów, na ratownictwo wodne, na imprezy kulturalne i szkolenie sportowe młodzieży, na ratowanie zabytków…

Wirus zmienia świat

Tę wyjątkowo długą kadencję chyba wszyscy zapamiętają z powodu dwóch wydarzeń, których nie sposób było przewidzieć, a które miały charakter globalny i zmieniły nasz świat: pandemii koronawirusa i wybuchu pełnoskalowej rosyjskiej agresji na Ukrainę.

Pierwszego w Polsce pacjenta z koronawirusem zdiagnozowano 4 marca 2020 roku. 9 marca ogłoszono natomiast pierwszy przypadek COVID-19 w Wielkopolsce – niestety, chora kobieta spod Poznania po kilku dniach stała się pierwszą śmiertelną ofiarą SARS-CoV-2 w Polsce. W trakcie dwóch lat pandemii w województwie odnotowano 580.020 oficjalnie zarejestrowanych zakażeń i 10.374 zgonów…

Jeśli chodzi o inwestycje, pomnikowym symbolem kadencji 2018-2024 jest Wielkopolskie Centrum Pediatrii

Trudno tu szerzej zrelacjonować to, co działo się w pandemicznym czasie w podległych samorządowi województwa jednostkach i co robiono, by łagodzić skutki tej sytuacji. Dość powiedzieć, że tylko w pierwszych kilkunastu dniach pandemii zapadły szybkie decyzje o przesunięciu kilkudziesięciu milionów złotych ze środków unijnych i z budżetu województwa na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb, zwłaszcza w zakresie wsparcia nieprzygotowanych do nowej sytuacji ani lokalowo, ani wyposażeniowo szpitali.

Solidarni

Pandemiczne demony przyćmił Władimir Putin, decydując się w lutym 2022 roku na pełnoskalową wojnę z Ukrainą.

Przeciwko „agresywnej polityce Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy” sejmik – jednogłośnie przyjmując specjalne stanowisko – zaprotestował już w styczniu 2022 roku. Następna sesja sejmiku, która odbyła się cztery dni po wybuchu wojny, 28 lutego 2022 roku, rozpoczęła się od odczytania słów ukraińskiego hymnu i uczczenia minutą ciszy poległych Ukraińców. Oburzenie rosyjskim atakiem i solidarność ze wschodnimi sąsiadami wyrazili w swoich wystąpieniach zgodnie przedstawiciele wszystkich sejmikowych klubów.

Niemal natychmiast ruszyła lawina pomocy dla Ukraińców, także z udziałem samorządu województwa. Jej symbolicznym zwieńczeniem (przynajmniej jeśli chodzi o tę kadencję) było grudniowe uroczyste przekazanie partnerom z obwodu charkowskiego siedmiu nowych ambulansów zakupionych ze środków budżetu województwa. Niezwykle przydatne okazały się stworzone przez ROPS centra integracji cudzoziemców w Kaliszu, Koninie, Lesznie, Pile i Poznaniu.

Ważne było też współinicjowane przez Wielkopolan wsparcie samorządowe na arenie ogólnopolskiej oraz międzynarodowej. Na zaproszenie marszałka Marka Woźniaka w spotkaniu z przedstawicielami Komitetu Regionów oraz Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, które odbyło się w kwietniu 2022 roku w Rzeszowie, wzięła udział Tetiana Jehorowa-Łucenko, przewodnicząca Charkowskiej Rady Obwodowej. Pozwoliło to na nawiązanie ukraińskim partnerom potrzebnych kontaktów międzynarodowych. Za swoistą klamrę i owoc tych działań można uznać fakt, że Jehorowa-Łucenko – już jako nowa przewodnicząca Ukraińskiego Stowarzyszenia Rad Okręgowych i Regionalnych – wystąpiła u boku Marka Woźniaka podczas sesji Komitetu Regionów, odbywającej się w październiku 2023 roku w Brukseli.

To symbolicznie pokazuje też zmieniającą się rolę Wielkopolski jako regionu na arenie europejskiej, będącą m.in. efektem licznych inicjatyw i aktywności międzynarodowych z ostatnich lat, których też nie sposób tu wszystkich przytoczyć.

Smutne pożegnania

I na koniec, gdy o sprawach nieplanowanych mówimy…

Ta kadencja przyniosła też smutne wiadomości, związane z pożegnaniem osób sprawujących najważniejsze stanowiska w rodzącym się ćwierć wieku temu Samorządzie Województwa Wielkopolskiego. 1 kwietnia 2019 roku, po długiej walce z ciężką chorobą, zmarł pierwszy marszałek Stefan Mikołajczak. Jego imieniem nazwano jedną z największych sal obrad w siedzibie UMWW. 7 czerwca 2020 roku odszedł natomiast pierwszy przewodniczący sejmiku Józef Gruszka, który z kłopotami zdrowotnymi zmagał się przez kilkanaście lat. W trakcie kadencji samorządowa wspólnota pożegnała też sprawujących kolejno ten sam sejmikowy mandat radnych Joannę Król-Trąbkę i Kazimierza Chudego.